Actie vereist voor aanpak weglopen slachtoffers seksuele uitbuiting uit jeugdinstelling

Jeugdhulpinstellingen slagen er niet in om effectief en kindvriendelijk te voorkomen dat jongeren, die slachtoffer zijn van seksuele uitbuiting, weglopen. Dat blijkt uit een quickscan namens de Coalitie tegen Seksuele Kinderuitbuiting, waar Terre des Hommes onderdeel van is.

Jaarlijks hoog aantal verdwijningen uit jeugdzorginstellingen 

Naar schatting verdwijnen jaarlijks 20.000 minderjarigen uit een jeugdhulpinstelling. Onder hen zijn ongeveer negentig meisjes met een loverboy-achtergrond, die verdwijnen uit gesloten instellingen. Dat zijn bijna twee meisjes per week. “Dit is onacceptabel omdat deze meisjes juist in een jeugdhulpinstelling zijn geplaatst om hen te beschermen tegen seksuele uitbuiting”, zegt Iara de Witte van Defence for Children – ECPAT. “Er zijn geen officiële cijfers bekend. Jeugdhulpinstellingen, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de politie moeten zorgen dat de exacte omvang van vermissingen geregistreerd en inzichtelijk wordt, en dat zij achterhalen waarom jongeren weglopen zodat de juiste zorg geboden kan worden.”

Eerdere aanbevelingen aanpak weglopers uit de zorg onvoldoende opgevolgd 

De aanpak van instellingen en de politie bij verdwijningen van (vermoedelijke) slachtoffers van seksuele uitbuiting uit jeugdinstellingen is in de quikscan vergeleken met aanbevelingen van de Ombudsman (2013) en Commissie Azough (2014) om weglopen uit de zorg aan te pakken. De  meeste aanbevelingen blijken nog opvolging te verdienen. Door de wijze waarop jeugdhulpinstellingen de vermissingen melden en door de grote aantallen en capaciteitsgebrek bij de politie worden de vermissingen vaak als ‘overige vermissing’ beoordeeld en niet als urgent. Bovendien staat de manier van registreren van vermissingen door de politie een efficiënte opvolging van de zaak in de weg. Het is onduidelijk voor politie en jeugdhulp wie waarvoor verantwoordelijk is. De samenwerking tussen politie en jeugdhulp in vermissingszaken moet steviger worden vormgegeven. Of politieagenten en jeugdhulpverleners effectief samenwerken is nu te veel afhankelijk van individuele personen. 

Gebrek aan perspectief voornaamste reden van weglopen

Volgens het VN-Kinderrechtenverdrag is het de taak van de overheid om kinderen de juiste hulp en zorg te bieden zodat zij zich goed kunnen blijven ontwikkelen. Instellingen schieten hierin te kort. Jongeren keren niet terug van verlof of lopen weg naar een fout vriendje of netwerk, omdat ze weinig perspectief zien. “Ik had niets te verliezen. Ik had geen doel.” De geïnterviewde jongeren noemen de bejegening en het gevoel niet gehoord te worden als reden om weg te lopen: “Wat jeugdzorg vanaf het begin niet deed, was luisteren naar mij”, zegt Amina (18 jaar): “Als ik goed was behandeld in de jeugdzorg, was ik niet zo vaak weggelopen. Het is pure onmacht.” Het niet aanslaan of uitblijven van (gespecialiseerde) behandeling is ook een oorzaak van weglopen. De bevindingen van de quickscan roepen ook de vraag op of de inzet van gesloten jeugdzorg bij deze problematiek wel effectief en gerechtvaardigd is, nu weglopen hiermee niet volledig kan worden voorkomen en juist de omstandigheden in de gesloten instelling een oorzaak voor weglopen kunnen zijn.

Aanbevelingen

Een stap in de goede richting is gezet: het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is eind 2018 een onderzoek gestart naar de effectiviteit van zorgprogramma’s van instellingen voor (vermoedelijke) slachtoffers van seksuele uitbuiting.